Mijnheer de voorzitter,
Gelukkig konden velen met ons dankbaar van een extra lange zomerperiode genieten. Het ongewoon lang uitblijven van regenval deed menig tuin en akker verdorren. In ons doorgaans ‘verwende’ land werden pogingen ondernomen om paniek te zaaien of om te spreken van onomstotelijk bewijs voor de (komende) gevolgen van de klimaatverandering…..Wie het weet mag het zeggen !?

Uiteraard is niet iedereen vrolijk de zomermaanden doorgekomen. Dat kan om verschillende redenen zijn. Zeker is dat het geval bij de bewoners van de wijk Middenveld (Roden) die geconfronteerd werden met ernstige woningverzakkingen . Het heeft hen onverwacht ongerust en onzeker gemaakt. Een aantal heeft zelfs huis en haard gedwongen moeten verlaten. De CDA fractie staat vierkant achter de bewoners en pleit voor een rechtvaardige en doortastende afwikkeling van de schade. De buurt moet weer zo snel mogelijk met vertrouwen de toekomst tegemoet kunnen gaan! Ons standpunt en houding is daarmee in lijn met wat wij vinden van de wijze waarop de bevings-schade in Steenbergen en Langelo moet worden afgehandeld.
Traditioneel maar daarom niet minder goedgezind spreken wij onze waardering uit voor de totstandkoming van de voorliggende programmabegroting 2019. Het is een omvangrijk document geworden. Het is moeilijk om alles eenduidig en helder te beschrijven. Op een aantal punten had dan ook wel meer aandacht kunnen worden gegeven aan de inzichtelijkheid. Dat zou ongetwijfeld nogal wat vragen hebben gescheeld bij de speeddate (? )

Wij zijn in ieder geval blij dat er in brede zin veel meer aandacht komt voor de kwaliteit van leven, wonen en recreëren in Noordenveld.
Het samenstel van beleidsvoorstellen dat wordt vastgesteld op grond van de begroting 2019 moet de toon gaan zetten voor de bestuursperiode 18-22. Het gaat dan om een ‘toon’ waarmee het CDA goeddeels kan instemmen, voor zover voortvloeiend uit onze medeverantwoordelijkheid bij de totstandkoming van bovengenoemde akkoorden. We hebben bij deze programmabegroting nog wel een aantal constructieve opmerkingen.

Financiën
De ambities zijn groot en strikt cijfermatig lijkt veel mogelijk binnen een aanvaardbare financiële bandbreedte. Dat betekent niet dat onbenoemd moet worden weggekeken voor reële risico’s, zoals de aanzienlijke stijging van de integrale bouwkosten IHP – nieuwbouw scholen/gymzaal, de kostenontwikkelingen in de Jeugdzorg, extra tegenvallers ontvlechting GR Novatec (‘lijken uit de kast’?),glasvezelsubsidie (?) en ICT-perikelen? Het CDA wil dat toekomstige investeringen en kosten worden gewaardeerd op de waarschijnlijke werkelijke
omvang (€); inclusief inflatie-, rente- en marktprijsontwikkeling. Bovendien zien we nogal wat pm-posten: vooral inzake duurzaamheid moet nog veel worden ingevuld, en dat geldt ook de investeringen en kosten die nodig zijn om structureel te kunnen gaan werken aan de doelen van Parijs/ Klimaatakkoord/RES--Drenthe. Waarmee moeten we rekening houden?

Tevens vragen we bij de behandeling van deze begroting om aandacht voor de gevolgen van de september-circulaire. Tegen de gewoonte in is deze matigend ten opzichte van de mei-circulaire.

Wij zien graag een doorrekening op grond van de septembercijfers: wat zijn reële consequenties voor 2019 en volgende jaren?
Volgens een bepaalde systematiek wordt het benodigde weerstandsvermogen berekend (min en max risico). Vervolgens wordt daarmee rekening gehouden bij het vaststellen van het beslag op de algemene reserve. Zoals eerder aangegeven (recente debat Nota Reserves en Voorzieningen) zijn wij geen onverdeelde voorstander van een middeling van de risico’s onder het plotselinge mom van ‘risicobereidheid’. Los hiervan gaan wij er vanuit dat ook bij een maximumpositie van € 3.920k, verdisconteerd met de algemene reserve, de voorgenomen financiering van de beleidsvoorstellen geen gevaar loopt. Klopt dat?

Reserves
Hoe gaan we om met besteding van reserves? Bijv. de reserve Grex: alleen besteden aan economische ontwikkeling, waaronder de centrumopgave van Roden. Die besteding zou wat het CDA betreft begrijpelijk zijn ( zie ook verderop onder ‘economische ontwikkeling ‘)

Audit commissie
Om goed invulling te geven aan onze kaderstellende- en controlerende functie vinden wij de instelling van een audit-commissie wenselijk. Wij denken aan een voorstel van de werkgroep Innovatie ter behandeling in presidium.

Dekkingsvoorstellen
Daaronder het ‘ Niet trendmatig verhogen tarieven sport’. Wat ons betreft kan dat al vanaf
2019. Immers: waarom vanaf 2020?
Wij stellen een robuuster alternatief voor vanaf 2019, eventueel 2020: verlagen nominale huurbedrag over de hele linie van door de gemeente verhuurde accommodaties/ faciliteiten. Stel tussen -/- 3% en -/- 10% structureel). Ook meenemen: minder gemeentelijke exploitatietekort – subsidies (?). Als een dergelijke verlaging zou gelden voor alle gemeentelijke verhuur: wat zijn de structurele financiële consequenties? Wij vragen het college om ons voorstel over te nemen.

Financieel vooruitzicht 2020-2022?
Vooralsnog is het ons niet duidelijk wat de vele investeringen en kostenuitgaven, inclusief de pm-posten, gaan betekenen voor de komende jaren, casu quo hoe financieel gezond de gemeente is en blijft. Het financiële inzicht om deze investeringen verantwoord te doen hebben we nu niet. Hoe is het schuldenverloop in de komende jaren? Hoe is de verwachte ontwikkeling van de algemene reserve, Grex en sociaal domein? Wij stellen voor om in de eerste helft van 2019 scenario’s te hebben van het financiële wel en wee van Noordenveld op basis van aannames met realistische minimum en maximumposities. Wij vragen het College om dit verzoek over te nemen.

Keuzes
In de aanbiedingsbrief worden onderdelen uit het MUP genoemd waarvoor nadere voorstellen verschoven worden naar 2019 dan wel 2020.

De CDA fractie is niet gelukkig met uitstel voor de volgende onderwerpen:
1. Nieuw beleid aanpak middelengebruik (drugs, alcohol,..); plus beleid bestrijding productie (met VRD). Ons voorstel: in 2019 gereed.
2. Duurzame wijkvernieuwing: volgens het CDA moet het eerste voorstel juist al in 2019 verschijnen. Het wordt een traject van vallen en opstaan, maar dat voorkom je niet door zaken voor ons uit te schuiven.
3. De acquisitiefunctie moet zo snel mogelijk in 2019 beschreven en voorgesteld worden. Die functie wordt steeds belangrijker en moet stevig ingezet worden om Noordenveld in de regio Groningen, Westerkwartier/Drachten en Assen tijdig en zelfstandig te kunnen laten inspelen op economische, recreatieve en ruimtelijke ontwikkelingen.
4. Wat betreft de centrum- of dorpskern-plannen voor Peize, Norg en Nieuw-Roden zijn wij van mening dat de inventarisatie- en idee-ontwikkelfase in 2019 moet worden gestart;
het CDA vindt dit erg belangrijk, niet alleen omdat het hoog tijd wordt voor een
verdiende opwaardering van deze kernen maar ook om de aandachts-balans en de
investeringen binnen Noordenveld in een gezond evenwicht te houden.
Verder zien we terug dat onder 14C voor Toegangspoorten Noordenveld (o.a. Peizermade, Vluchtheuvel) geen planvorming wordt voorzien noch begroot (of zien we iets over het hoofd?). Het CDA ziet dit onderdeel niet primair als een BOR-onderdeel maar vooral ook als een van de functies van acquisitie (Zoals hierboven genoemd). Wij willen juist dat op dit deelterrein serieuze aandacht wordt gegeven aan de uitstraling, aantrekkelijkheid en technologische innovatie van Noordenveld, inclusief het benutten van bijhorende ruimtelijke en vervoers- innovatieve ontwikkelingen. Ons voorstel is het om dit aspect mee te nemen in de acquisitiefunctie.

Woningbouw en bedrijventerrein
Het CDA heeft al jaren duidelijk gemaakt dat Noordenveld achter loopt met kavels voor woningbouw en bijhorende bestemmingsplannen. De omliggende gemeenten Leek, Tynaarlo en Assen kapen potentiële inwoners weg vanwege tekort in Noordenveld aan aanbod van volume (kavels) en bouwobjecten die aan de actuele en toekomstige woonbehoefte tegemoet kunnen of zouden kunnen komen.
De macro-ontwikkelingen op de huizen—en woningbouwmarkt zijn genoegzaam bekend.
Rapporten kunnen worden herschreven, woonbehoeften nemen voorlopig alleen maar toe, in aantal én in vraagvarianten.
Ons adagium is ‘Werk maken van woningbouw’. Noordenveld moet zelfstandig meegaan met de veranderende vraag (meer huishoudens, variabele woningbehoefte), de mogelijkheid op demografische verjonging en het behoud van intrinsieke gemeentelijke vitaliteit ten behoeve van jong en oud.
 
We willen zo snel mogelijk een uitgewerkt voorstel waar we als Noordenveld 850 woningen willen bouwen de komende 8 -10 jaar; en dan zo snel mogelijk substantieel kavels al beschikbaar hebben in deze bestuursperiode. Dat voorstel omvat dan in- en uitbreidingslocaties.
De gronden die in eigendom zijn van de gemeente aan de Esweg vormen wat ons betreft de eerstvolgende nieuwe woonwijk bij Roden.
 
De ontwikkeling van Bedrijventerrein Haarveld is onveranderd benedenmaats. In hoeverre de woon/werk-variant daar verandering in gaat brengen is voor ons ‘koffiedik’ kijken. Misschien beschikken we niet over de meest actuele informatie en belooft het juist storm te gaan lopen?
Mocht dat niet zo zijn dan opteren wij alsnog voor uitbreiding van de bestemming: ook de mogelijkheid bieden voor woningbouw. Laat het dan aan de vraagkant over om er achter te komen of daarvoor interesse bestaat.
‘Ontwikkelafdeling’ (voorstel: Sturing vastgoed enzovoorts).

Een eerste extern inzicht hebben we onlangs gekregen. Voor het CDA was al geruime tijd duidelijk dat we strategische hulp, advies en sturing nodig hebben. We willen graag dat in 2019 gestart kan worden. Voor de eenmalige kosten van €200k hebben we nog geen verklaring gekregen! Gelieve alsnog te geven.

Economische ontwikkeling 
Wij hopen dat de centrumplannen voor Roden daadwerkelijk concreet worden in 2019, en zeker voor fase 1 (Heerestraat) . De vraag wanneer en op welke manier we een bruisend centrum met regionale aantrekkingskracht zullen zijn moet nu worden beantwoord.  De ontwikkelingen op de (VTB) Vrijetijdsboulevard (Vrijbuiter, fietspark, ..) spelen hierbij natuurlijk ook een belangrijke rol. Een bloeiend perspectief in het centrale winkel-, uitgaans- en horecagebied is in ieder geval een belangrijke randvoorwaarde voor de toekomstige vitaliteit van de VTB.

Terugkomend op de centrumontwikkeling onderkent het CDA de complexiteit om de ambities in concrete plannen (+ verbeelding!) om te zetten.
De financiële onderbouwing voor zover bekend is slechts een ruwe schatting op basis van een aantal aannames en (landelijk) overgenomen m2-prijzen. Uiteraard geven we geen ‘carte blanche’ voor het besteden van het genoemde totaalbedrag. Tranchegewijs zullen wat ons betreft bedragen kunnen vrijvallen op basis van vertrouwenwekkende en inspirerende planvorming.
Het genoemde bedrag van € 2.700k (extra Noordenveld: ca € 1.100k, waarbij Provinciebijdrage en Steen in de Vijver nominaal zijn meegenomen) voor 2019 wil het CDA wel beschikbaar stellen onder voorwaarde dat besteding van deelproject-bedragen altijd geschiedt met formele plan-instemming van de raad.
De beste (financieel- veiligste) financiering? Die staat en valt met inzicht in de meerjarige gevolgen van de mogelijke keuzes: (deels) uit reserves, (deels) langlopende lening, (deels) structurele lasten (activering). Wij willen dit op basis van financiële scenario’s nader overwegen.

Graag inzicht van uw kant in de scenario’s.
Hoe ziet de financiering van 2020 eruit (€7.300k) ? Welk deel voor Noordenveld? Hoeveel derdengelden zijn potentieel nog te verkrijgen? Welke scenario’s zijn realistisch en denkbaar?

Hoogwaardig Openbaar Vervoer - HOV
Het debat is onlangs gevoerd. Wij vinden het plan zoals het nu voorligt niet voor uitvoering vatbaar, niet verkeerstechnisch noch uit oogpunt van verkeersveiligheid en parkeerfaciliteit. Bovendien moet het HOV-onderdeel busstation optimaal worden aangesloten met de plannen voor de Heerestraat (fase 1 Centrumontwikkeling).
Bovendien moet nog veel werk worden gemaakt om overtuigde ‘medeplichtigheid’ te verkrijgen van de direct betrokkenen ( bewoners, belangengroepen, individuele ondernemers en organisaties).
De verdeling van de uiteindelijke kosten/investeringsgelden krijgt pas zijn beslag wanneer overeenstemming is over een optimaal centrum-HOV-traject inclusief verkeerstechnische verbeteringen. Feitelijk komt dit er op neer dat het CDA niet overtuigd is van nut en noodzaak om die extra € 1.000k op tafel te leggen.
 
Sociaal domein
Het CDA wil dat Noordenveld staat voor goede en adequate jeugdzorg, jeugdzorg die
daadwerkelijk leidt tot positieve resultaten (bij jongeren, in gezinnen); waarbij geen jongere buiten de boot valt. Wij vragen daarom om regelmatige voortgangsrapportage.
Het CDA omarmt goede, menswaardige ouderen- en verpleeghuiszorg. Wij gaan ervan uit dat in Noordenveld hiervan sprake is en de gemeente de vinger aan de pols houdt. De essentie van Maatschappelijke ondersteuning (WMO) is inmiddels geactualiseerd in de gemeentelijke nota ‘natuurlijk samen doen’; het CDA staat achter de aanpassing die uitvoering
geeft aan meer en betere preventie van ‘welzijns-/welvaart -problemen’, zodat minder snel beroep hoeft te worden gedaan op (intensievere) zorg. Zijn met het nieuwe WiN (Welzijn in Noordenveld) prestatie-afspraken gemaakt om tot merkbaar/meetbaar resultaat te komen vanwege de vernieuwde aanpak? Zo nee, waarom niet? Zo ja, informeer ons over de afspraken en de beoogde effecten.
Grote waardering heeft het CDA voor de mantelzorgers en de overige vrijwilligers.

Tegelijk
kunnen zij het bredere, maar vaak onzichtbare, probleem van eenzaamheid niet doorbreken. Wij willen graag meer aandacht voor en zorg om het maatschappelijke verschijnsel van vereenzaming. In hoeverre heeft de gemeente een en ander al in kaart gebracht en vervolgens een actieplan opgesteld?
Om redenen kunnen we niet meer zonder Voedsel- en kledingbank. Zij vangen veel particuliere nood op. Het hoeft geen betoog dat het CDA deze vrijwilligersinstellingen steunt en daarom ook de verzekering wil dat de jaarlijkse gemeentelijke bijdrage in stand blijft.

Vitale vakantieparken
De gemeente Noordenveld heeft de Oosterduinen aangemeld voor de proef
‘Transformatieladder’ vanuit Vitale Vakantieparken Drenthe. De Transformatieladder is bedoeld om helder te krijgen waar je allemaal tegen aan kunt lopen als je als park/terrein een overgang wil naar een andere bestemming of doelstelling. Het CDA is buitengewoon geïnteresseerd naar de uitkomst van deze proef.
Tegelijk willen wij een dergelijke Vitale Parken - aanpak niet daar waar bepaalde bestemmings-problemen zich er niet voor lenen.
Dat geldt volgens ons voor de Tip van Norg. Hoewel de ‘beste’ oplossing natuurlijk gewogen kan worden op grond van de (5) toetsingscriteria, gaan wij er steeds van uit dat een herbestemming als regulier woongebied de uitkomst moet zijn. Het CDA wil dat Raad en College zich in deze zin durven uitspreken en dat de ‘hete aardappel’ niet weer een hele bestuursperiode vooruit wordt geschoven!

Duurzame gemeente
Kort geleden is de RES (regionale energietransitie strategie) gestart voor Drentse gemeenten: vanuit onze Omgevingsvisie deelnemen, om van de energietransitie een succes te maken. Gaat het voornamelijk om hernieuwbare elektriciteit op land en de opgave van hernieuwbare warmte met daarbij nodige infrastructuur en opslag? Pas eind 2019 duidelijk hoe RES inhoud daaraan gaat geven……. In hoeverre is het college voornemens om niet af te wachten maar zelfstandig voor te sorteren op onze duurzaamheidsopgave? Duidelijk is dat wij kiezen voor ‘voorsorteren’ waar het kan.
Integraal sportaccommodatieplan (ISAP)
Het CDA wil optimale sport- en bewegingsfaciliteiten in Noordenveld. Wij onderschrijven de strekking en noodzaak van het Integraal Sportaccommodatieplan. Belangrijk is om ‘desinvesteringen’ te voorkomen: daarom rekening houden met lange termijn (> 5 jaar) en met vorming van samenwerkingsverbanden. Het volgende moet leidraad zijn bij toekenning van gemeentelijke gelden: een goed onderbouwd en toekomstbestendig plan, gebaseerd op samenwerking én op urgentie.

Jongeren en democratie
Wij zijn voorstander van participatie van iedereen en dus ook van jongeren. Democratie moet je leren en ervaren! De instelling van enige vorm van jongerenklankbord- of raad juichen wij toe.
Het moet dan wel gedragen worden door de jongeren zelf . Overigens is het verstandig om kennis te nemen van experimenten elders en vooral goed na te (laten) denken over de vorm en inhoud van jongerenparticipatie die bij Noordenveld past.
Ja, tenzij……en klantgerichtheid

De ontwikkeling is ingezet en we hopen dat de medewerkers het werken dan prettiger gaan vinden én ook de vrijheid krijgen om te handelen in de zin van Ja, tenzij….
In ieder geval is er winst te behalen voor de gemeente: een sympathieke en inlevende benadering leidt tot minder frictie en onbegrip bij de inwoners! 
 
Organisatie
Wij blijven hameren op de (toegezegde) transparantie van de inzet van personeel. Dit wordt met zoveel woorden gesteund door de rapportage van de externe accountant. Duidelijke afspraken moeten er zijn over hoeveel geld er voor de organisatie beschikbaar is (mensen en middelen). Met dat beschikbare budget moet de organisatie het vervolgens doen in het begrotingsjaar, tenzij ….ontwikkelingen nopen tot aanpassingen met financiële gevolgen (te communiceren met de raad !). kortom: wij blijven vragen om een heldere voorstelling van zaken!  

Voorstel autoriseren lening aan personeelsvereniging
Lening personeelsvereniging. Het heeft de schijn van onzakelijkheid (bevoordeling; marktrente kortlopende lening). Op basis van de beschikbare informatie zien wij de noodzaak (nog) niet om de grond in eigendom over te nemen (gemeente). Jaarlijkse erfpachtcanon is lager dan jaarlijkse rentelast. Heeft de vereniging met banken contact gehad? Het aflossingsschema is onduidelijk (30, 40, 50 jaar?).
Tijdens het concipiëren van deze 1 e termijn hebben wij gerede vraagtekens bij dit voorstel. Kan het college hier andere, zinvolle argumenten tegenoverstellen?

Themajaar 2019
Het themajaar Cultureel erfgoed (2018) loopt ten einde. Nieuwe thema’s moeten nog worden ingebracht en verzameld (o.a via de werkgroep Themajaar).
Suggesties: 2019 , Jaar van…….
- Feesten in Noordenveld; - Gastvrijheid Noordenveld ;- trots/fier op Noordenveld:- samen Jong en samen Oud/ Samen Jong&Oud in Noordenveld; - Gezond leven Noordenveld; - Historisch Noordenveld; - Wat bindt ons en wat boeit ons in Noordenveld?; - Kleine kernen Noordenveld;

Tenslotte
Veel kansen heeft Noordenveld anno nu om echte én vernieuwende stappen vooruit te maken. Wij willen dat die kansen benut worden. Met gezonde inachtneming van de financiële haalbaarheid!
Wij spreken vanuit de overtuiging dat samen werken vanuit vertrouwen meer oplevert dan dwarsliggen vanuit gestold wantrouwen.
Wij streven er naar dat de politiek in Noordenveld in deze zin het voorbeeld geeft.

CDA-fractie Noordenveld, 15 oktober 2018,
Gerard Willenborg Fractievoorzitter
Harm Holman Raadslid
Astrid Westra Steunfractie
Emmaly Scheepstra Steunfractie