Na jaren historisch onderzoek, ontwerpen en bouwen neemt Nienoord Spoorwegen in Leek 2 nauwkeurige replica’s van vroegere Nederlandse stoomlocomotieven in gebruik.

 


We kunnen het ons bijna niet meer voorstellen. Nog geen eeuw geleden waren de spoorwegen de belangrijkste vervoersmogelijkheid. Auto’s en goede wegen waren er nog maar nauwelijks en het reizen per trekschuit of diligence was grotendeels verdrongen door het spoorwegbedrijf.
De drijvende kracht achter de ontwikkeling van spoorwegen was natuurlijk de stoomlocomotief, een uitvinding die na een evolutie van zo’n 80 jaar rond 1910 een zekere wasdom had bereikt. Deze machines stuwden niet alleen de industriële revolutie, ze maakten het ook mogelijk dat gewone burgers zich konden gaan verplaatsen en meer van de wereld konden zien.
Één van de belangrijkste typen stoomlocomotieven die Nederland gekend heeft is de serie 700 van de Staatspoorwegen, na de omvangrijke en tijdrovende fusie van de verschillende spoorwegmaatschappijen die ons land rijk was, vanaf 1921 serie NS 3700 genaamd. Deze serie van 120 stoomlocomotieven was lange tijd beeldbepalend in ons land. De oudste locomotief uit deze reeks kwam in dienst in 1910, de laatste ging in 1958 pas uit dienst. 47 jaar lang waren deze imposante machines te zien voor nagenoeg iedere belangrijke trein in Nederland. Één exemplaar is bewaard in het spoorwegmuseum, en is daar dagelijks te zien.
Maar wel statisch, koud en zonder bijpassende trein.
Nienoord Spoorwegen in Leek heeft in 2021 het initiatief genomen om een 2-tal replica’s van deze iconische locomotieven tot stand te brengen, zij het in een wat kleinere schaal; 1:5,5.
Desalniettemin zijn het indrukwekkende apparaten die zo’n 1000 Kg per stuk wegen. Door de gekozen schaal zijn ze een maatje groter dan wat tot nu toe op Nienoord gebruikelijk was.
Uitgangspunt bij dit project was om te komen tot nauwkeurige replica’s die straks wekelijks rijdend te zien zullen zijn, voortbewogen middels kolen en stoom. Er is voor gekozen om één locomotief te bouwen in de uitvoering waarin deze in 1920 bij de Maatschappij ter exploitatie van Staatspoorwegen in dienst kwam. Het andere exemplaar laat zo’n machine zien in de toestand waarin ze in 1932 reed.
Om de beide locomotieven historisch kloppend te kunnen maken is er jaren aan historisch onderzoek nodig geweest. Niet alleen de oorspronkelijke bouwtekeningen zijn gebruikt, ook een keur aan documentatie en literatuur waaruit blijkt welke wijzigingen deze locomotieven in de loop der jaren ondergingen en waarom.
Hoewel vele onderdelen in Nederland vervaardigd zijn is het grootste deel van het werk uitgevoerd door een gespecialiseerd bedrijf in Zwitserland. Nu de machnies gereed zijn, zijn ze deze week naar Leek getransporteerd en zullen ze hun eerste proefritten gaan rijden.
Toen de NS in 1958 de laatste stoomlocomotief uit dienst nam was er nog weinig oog voor de cultuurhistorische waarde ervan. In vergelijking met andere landen is er erg weinig uit die tijd bewaard. Zo weinig dat het tegenwoordig niet meer mogelijk is om met authentieke collectiestukken een min of meer compleet en samenhangend beeld te kunnen laten zien van de vroegere Nederlandse spoorwegbedrijf.
Het realiseren van deze replica’s maakt deel uit van een grotere ontwikkeling. Al jaren wordt er door de vrijwilligersorganisatie met veel overgave gewerkt aan het tot stand brengen van een railmuseum dat als doel heeft om de bezoeker het spoorwegbedrijf te laten ervaren zoals dit in de vorige eeuw functioneerde. Of het nou gaat om bruggen, gebouwen, seinpalen of treinkaartjes, alles is zo natuurgetrouw mogelijk gebaseerd op dit thema.
Eventuele concessies die gedaan worden aan de authenticiteit zijn vooral terug te voeren op het feit dat dit verschaalde spoorwegbedrijf wel mensen vervoert. Jaarlijks stappen en zo’n 130.000 personen in de treinen om het functioneren van het vroegere spoorwegbedrijf zelf aan den lijve te kunnen ondervinden.

 

Extra speciaal
Wat dit extra speciaal maakt is dat met de presentatie van loc SS793 voor het eerst in ruim 90 jaar weer te zien is hoe kleurrijk en fraai gedecoreerd de locomotieven in vroeger jaren eigenlijk waren. Nadat de staatspoorwegen in 1921 waren overgegaan op een kleurenschema, is de oorspronkelijke uitmonstering niet meer te zien geweest, tot nu!

Meer achtergrondinformatie is te vinden onder
Nienoord Spoorwegen - Doelstelling
Nienoord Spoorwegen - De bouw van de SS793 en NS3744
Nienoord Spoorwegen - Historische verantwoording project NS3700
Nienoord Spoorwegen - De trein naar Groningen